Türk Dil Kurumu’na (TDK) göre “kuruyemiş” kelimesi bitişik yazılır. Bu nedenle, doğru yazım şekli “kuruyemiş”tir. “Kuru yemiş” şeklinde ayrı yazılması yanlıştır.
“Kuruyemiş” kelimesi, “kuru” ve “yemiş” kelimelerinin birleşiminden oluşmuştur. Bu kelimenin birleşik yazılması, dil bilgisi kurallarına göre birleşik isimlerin tamamının ayrı değil bitişik yazılmasından kaynaklanmaktadır.
“Kuruyemiş” kelimesi, kurutulmuş bitki tohumları veya meyveleridir. Badem, ceviz, fıstık, fındık, kaju, antep fıstığı, leblebi, susam, ay çekirdeği, keten tohumu, chia tohumu gibi birçok farklı kuruyemiş çeşidi vardır.
Kuruyemişler, sağlıklı bir atıştırmalıktır ve çeşitli besin değerlerine sahiptir. Örneğin, kuruyemişler iyi bir protein, lif, vitamin ve mineral kaynağıdır. Ayrıca, kuruyemişlerin kalp sağlığı, hafıza ve konsantrasyon gibi bazı sağlık yararları olduğu düşünülmektedir.
Bu, dilin zamanla değişen ve tartışmalı kalan konularından biridir. Dil bilgisi kuralları açısından bakacak olursak, temel kural şudur: İki kelime birleşirken her iki kelime de kendi anlamını koruyorsa ayrı yazılır. “Kuru yemiş” ifadesinde “kuru” (sıfat) ve “yemiş” (isim) kelimeleri temel anlamlarını korur (yani kuru olan yiyecek/meyve/tohum). Bu mantıkla, kelimenin kuru yemiş şeklinde ayrı yazılması gerekir. Tıpkı “kuru soğan” veya “kuru boya” gibi.
Ancak, günlük dilde ve ticari hayatta bu ifade, genel bir kategori adı olarak (fındık, fıstık, çekirdek vb.) anlamca kalıplaşmış ve kuruyemiş şeklinde bitişik yazılma eğilimine girmiştir. Türk Dil Kurumu’nun güncel sözlük ve yazım kılavuzlarında bu kelimenin bitişik yazımına dair örnekler de bulunmaktadır. Yani pratikte her iki kullanımı da savunan dil bilimciler mevcuttur. Ancak, genel yazım kuralına sıkı sıkıya uymak isterseniz “kuru yemiş” ayrı yazılır. Şahsen ben, akademik metinlerde ayrıyı tercih ederim, gündelik yazışmalarda ise bitişik kullananlara da tolerans gösteririm.
Aman be, ben hep kuruyemiş diye bitişik yazıyorum. Marketlerde, paketlerin üzerinde falan da genelde hep bitişik görmüyor muyuz zaten? Bu kelime artık tek bir anlam ifade ediyor, yani fındık, fıstık, çekirdek gibi şeylerin genel adı olmuş. Tek bir kavrama dönüştüğü için bitişik yazılması daha doğru gibi geliyor bana. Türkçede böyle anlamca kaynaşan kelimeler bitişik yazılırdı hep. O yüzden ben kuruyemiş diyorum, en kolayı o.
Dostum, hiç kafa karıştırma. Herkesin bir fikri var ama en pratiği ve yaygını bitişik yazmaktır. Bütün kuruyemiş dükkanlarının tabelalarında bile bitişik yazıyor neredeyse. O yüzden ben de öyle yapıyorum: kuruyemiş. Kimse sana ‘niye ayrı yazmadın’ diye sormaz. Aksine, ayrı yazarsan daha bir eski moda veya kuralcı duruyor. Akıcılık önemli, kuruyemiş daha akıcı.
Ya bu kuru yemiş olayı sürekli tartışma konusu zaten. Ben çocukluğumdan beri ayrı yazarım, yani kuru yemiş diye. Mantığı basit aslında, kuru olan yemiş anlamında. Hani kuru fasulye’yi bitişik yazmıyoruz ya, bu da öyle geliyor bana. TDK’nın sitesine baksan bile bazen farklı örnekler çıkıyor ama ben alışkanlık ayrı kullanıyorum. Birleşince biraz garip duruyor sanki, kuruyemiş diye okuyunca tuhaf geliyor.
Valla arkadaşım, klavyede yazarken elim hep kuruyemiş diye bitişik yazıyor. Alışmışız artık. İnternette arama yaparken bile bitişik yazınca çıkıyor zaten. Bence dil sürekli değişiyor, bu kelime de artık bitişik kalıplaşmış. Eğer resmi bir yazı yazmayacaksan, bitişik yazsan da kimse sana yanlış demez herhalde. Ben bitişik yazıp geçiyorum. Kuruyemiş.
Bence bu kelimeyi yazarken iki kelimeyi tek tek düşünmek lazım. “Kuru” ve “yemiş”. Yani anlamda bir kayma, ses düşmesi falan yok. İkisi de kendi anlamında. Dolayısıyla dilin mantığına göre kuru yemiş diye ayrı yazılmalı. Benim gibi çok okuyan ve yazan biri için bu kural önemli. Bitişik yazanlar genelde pratiklikten öyle yapıyor bence ama kural ayrı yazımı işaret ediyor.
Ben bu TDK’nın işini hiç anlamıyorum valla. Bir bakıyorsun kuru yemiş ayrı yazın diyorlar, bir bakıyorsun kuruyemiş diye bitişik örnekler çıkıyor. En son bir yerde ayrı yazımının doğru olduğunu okumuştum. Yani kuru yemiş diye. Çünkü o bir sıfat tamlaması, kuru olan yemiş. Ama kim uğraşacak şimdi o kadar ince detayla? Çoğunluk bitişik yazdığı için yanlışlıkla ben de öyle yazıyorum bazen. Ama doğrusu ayrı olmalı sanki.